Medische strafpunten vanwege een zwarte huidskleur.
In de Verenigde Staten moesten slavenhouders er zeker van zijn dat hun tot slaafgemaakten in een gezonde staat verkeerden voor slavenarbeid. De tot slaafgemaakte personen, vooral van Afrikaanse afkomst, hadden speciale artsen die hen 'behandelden' en 'controleerden'. Veel geneeskundige kennis die ons vandaag de dag bekend is, stamt uit de periode waarin zwarte personen werden misbruikt voor medische experimenten. Er was een obsessie met het verschil in het lichaam van de witte en zwarte man. Het heersende beeld was dat personen van kleur inferieur waren aan de witte man en fysiologisch anders waren. Dit verschil werd toegeschreven aan het zogenaamde 'ras'.
Ras
Het concept van ras is een sociaal construct dat mensen indeelt in groepen, voornamelijk hiërarchische groepen waarbij het ene 'ras' als superieur wordt beschouwd aan het andere. Deze indeling is gebaseerd op uiterlijke kenmerken (fenotype) en achtergronden zoals geobserveerd door een derde partij (National Human Genome Research Institute 2024). Dit classificatiesysteem, dat nog steeds wordt gebruikt in de gezondheidszorg, medische wetenschappen en demografische studies, vindt zijn oorsprong in de tijd van Carl Linnaeus. De botanicus was in 1735 van mening dat mensen konden worden onderverdeeld in 'rassen'. Volgens zijn taxonomie behoorde de witte Kaukasische man tot het superieure ras, geleid door intellect en logica, terwijl de zwarte man als inferieur werd beschouwd, lui en onderhevig aan autoriteit (The Linnean Society of London). Dit leidde tot de opkomst van wetenschappelijk racisme, waarbij mensen systematisch werden ingedeeld op basis van hun fenotype, en waarbij ras als een vaststaand feit werd beschouwd. Echter, het Human Genome Project (2003) heeft aangetoond dat mensen, op basis van een database van 3 miljard DNA-basenparen, voor meer dan 99% genetisch identiek zijn en er geen genetische basis is voor ras (Duello et al 2021).
Rassencorrectie
Hoewel 'ras' geen genetisch concept is maar eerder een sociaal construct, blijft het concept van ras toegepast worden in de medische wetenschap, evenals in Nederlandse behandelrichtlijnen en diagnostiek. In de medische wetenschap worden op meerdere vlakken rassencorrecties toegepast (Darhsali et al 2020). Een voorbeeld van een medisch diagnostisch instrument dat rassencorrectie toepast, is de longfunctietest met de spirometer. De grondslag voor ras in de spirometer vindt zijn oorsprong in 1785 bij de Amerikaanse president Thomas Jefferson. Jefferson was van mening dat zwarte personen minder goede longen en een andere structuur van de thorax hebben dan witte Amerikanen (Braun, 2015). Vervolgens stelde de slavenarts en slavenhouder Samuel Cartwright in het begin van de 19e eeuw dat zwarte personen 20% minder longcapaciteit hebben dan witte mensen. Cartwright toetste de hypothese van Jefferson door de spirometer te ontwikkelen en deze te testen op tot slaafgemaakte personen (Lujan, 2017). Cartwright hield geen rekening met de erbarmelijke omstandigheden waarin de tot slaaf gemaakte personen leefden en hun gezondheid significant aantastte. De resultaten van Cartwright werden 'bevestigd' tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog in 1869 en voortgezet in eugenetische studies in de jaren 1920 (Anderson, 2020). En nu, in 2024, wordt nog steeds voortgeborduurd op bewijs dat niet is gebaseerd op moderne wetenschappelijke evidentie, maar op racistische denkbeelden uit de achttiende eeuw.
Spirometer discrimineert op huidskleur
Wereldwijd, ook in Nederland en aanbevolen door de Nederlandse richtlijnen en het Longfonds, worden longfunctietesten uitgevoerd met rassencorrectie (Huisartsenopleiding, 2022). Wanneer een patiënt met longproblemen bij de arts komt, wordt de longfunctie getest met een blaasinstrument en middels een formule de normaalwaarden en afwijkingen uitgerekend. Voor de formule worden verschillende variabelen meegenomen: leeftijd, geslacht, gewicht, lengte, rookstatus en ook 'ras'. Leeftijd, geslacht, gewicht en lengte zijn feitelijk variabelen die bepalend zijn voor het longvolume. De correctie op rookstatus is terecht omdat het bekend is dat rokers slechtere longen hebben dan niet rokers. Maar het gebruik van ras blijft gebaseerd op een sociaal construct en de assumptie van Thomas Jefferson dat ‘ras’ bepalend is voor de grootte van de longen.
De Global Lung Function Initiative (GLI) hanteert verschillende afkapwaarden voor elk 'ras'. GLI classificeert 'rassen' (nu genoemd als etniciteit) als: ras-neutraal, Kaukasisch, Afro-Amerikaans, Noordoost-Aziatisch, Zuidoost-Aziatisch en anders/gemengd. Bij het gebruik van ras als classificatie wordt de 'witte' of 'Kaukasische' persoon beschouwd als 'normaal', terwijl zwarte of Aziatische personen lagere afkapwaarden krijgen. Deze personen moeten meer longschade hebben, en dus slechtere waarden op de spirometer, om tot dezelfde diagnose te komen als een persoon met een witte huidskleur. In het onderstaande figuur zijn de afkapwaarden voor een wit persoon en voor een zwarte persoon weergegeven op basis van het mannelijk geslacht, 35 jaar en 185cm lengte (CDC calculator, 2011). De afkapwaardenverschillen illustreren dat wanneer een zwarte en een witte man met exact dezelfde klachten en longwaarden bij de arts komen, de zwarte man aan lagere afkapwaardes moet voldoen om tot dezelfde diagnose en behandeling te komen.
Normaalwaarden. Boven: wit persoon, man 35 jaar, 185 cm. Onder: zwart persoon, man 35 jaar 185 cm.
De GLI heeft deze afkapwaarden onderbouwd met gegevens uit de studie van Quanjer et al., 2012. In deze studie werden zowel witte Amerikanen (N=57,395) als zwarte Amerikanen (N=3,545) geïncludeerd en met elkaar vergeleken. Naast het feit dat de omvang van de studiepopulaties niet voldoende vergelijkbaar is om representatieve gegevens te verkrijgen, is er geen rekening gehouden met de baselinewaarden van de deelnemers. De deelnemers uit de Amerikaanse steekproef werden aanvankelijk als gezond geclassificeerd. Er werd geen rekening gehouden met de leefomstandigheden van de personen, waarvan bekend is dat deze een significante impact hebben op de kwaliteit van de longen. Personen die langdurig zijn blootgesteld aan een vervuild milieu en lucht, vertonen aanzienlijk lagere longfuncties en een afname in longvolume in vergelijking met mensen die in schone luchtomgevingen leven (Chen, 2022). De American Lung Association rapporteert dat zwarte Amerikanen vaker in wijken wonen waar de luchtkwaliteit slecht is, wat invloed heeft op hun longfunctie. Dit laatste kan het verschil in baselinewaarden verklaren.
Stop met rassencorrectie op de spirometer.
De MESA-studie uit 2006 heeft de longfunctietest en het gebruik van ras getoetst (Elmaleh-Sachs, 2021). Uit deze studie bleek dat rassencorrectie geen voorspellende waarde had voor klinische uitkomsten of de diagnose verbeterde. Het toepassen van rassencorrectie met de spirometer leidt tot significante gezondheidsverschillen, gemiste diagnoses en onderschatting van ziekte bij mensen die niet wit zijn (Regan, 2024). Er bestaat een 'rasneutrale' formule voor het meten van de longfunctie met de spirometer die rekening houdt met feiten en het klinisch beeld, in plaats van de huidskleur van de persoon en de bijbehorende historisch racistische aannames (Bowerman, 2022).
De optie om ras te gebruiken moet om meerdere redenen worden verwijderd uit medische diagnostiek. Naast het feit dat het geen biologische basis heeft, leidt het toepassen van rassencorrectie tot vertraagde behandeling, diagnose en daarmee tot gezondheidsverschillen. Het vasthouden aan ras op de spirometer leidt niet alleen tot gemiste diagnose van ziekten zoals COPD of vertraagde behandeling, maar heeft ook een significante impact op andere ziekten. Wetenschappers waarschuwen ook voor gezondheidsverschillen op de lange termijn en schade van COVID-19 bij personen van kleur (Anderson, 2020).
Het zou veiliger zijn om voortaan longpatiënten te evalueren en behandelen op basis van hun klinisch beeld in plaats van aannames over verschillende 'rassen' en daarop te straffen.