Onjuiste informatie over personen van kleur op een huisartsenwebsite.

Written By Charifa Zemouri

Inleiding

Discriminatie in de zorg is een serieus probleem met potentieel grote gevolgen voor patiënten. Binnenkort publiceren wij (Zemouri en collega’s) in BMJ Open een kwalitatieve studie naar ervaren discriminatie en racisme in de zorg onder patiënten met een migratieachtergrond. Naar aanleiding van de aankondiging van deze studie is de discussie over discriminatie weer opgelaaid, wat heeft geleid tot een artikel op Nu.nl en het grondig doornemen van de website huisartsen-migrant.nl. Deze website, mogelijk gemaakt door Pharos en het Nederlands Huisartsen Genootschap, is bedoeld om artsen (in opleiding) te informeren over inclusieve zorg voor migranten. Door een grondige contentanalyse van de website hebben wij vastgesteld dat de website onvoldoende bijdraagt aan inclusieve zorg en zelfs stigmatiserende taal bevat. De website bevat feitelijke onjuistheden over migranten. Hoewel de website per pagina probeert onderbouwing te leveren, staan er beweringen op waarvan bekend is dat deze niet kloppen, of waarvoor geen evidentie bestaat. In dit stuk geven we enkele voorbeelden van de onjuiste informatie.

Misconcepties over taal

Op de website staat dat “de woorden depressie en dementie in meerdere talen niet bestaan”. Dit is onjuist. In het Arabisch wordt depressie aangeduid als "ikti-aab" en in het Turks als "depresyon", wat een geleend woord is. Dit is niet ongebruikelijk; veel woorden in het Turks zijn van oorsprong geleende woorden, zoals "cuma" (vrijdag), "cami" (moskee), "gazete" (krant) en "banka" (bank). Ook dementie komt in alle talen voor, hoewel de terminologie kan variëren. In het Marokkaans-Arabisch wordt dementie in de volksmond aangeduid als "al mard al nesyan," wat letterlijk "de vergeetheidsziekte" betekent. Daarnaast bestaat er een verarabiseerd woord voor Alzheimer, uitgesproken als "Zheimer". Het Arabische woord voor dementie is "al-kharaf" en in het Turks wordt het verbasterde leenwoord "demans" gebruikt. Het kan voorkomen dat mensen met lage gezondheidsvaardigheden of die laaggeletterd zijn, onbekend zijn met deze termen in hun moedertaal. Dit betekent echter niet dat deze woorden niet bestaan in die talen. Het feit dat een woord geleend is, betekent niet dat het niet bestaat. Ook het Nederlands kent talloze leenwoorden, maar dat doet niets af aan hun bestaan of betekenis.

Woordenschat

De website stelt ook dat “de woordenschat om psychische klachten weer te geven in sommige talen beperkt is”. Ook deze bewering is onjuist. Hoewel dit voor sommige minder gedocumenteerde talen deels waar kan zijn, geldt dit niet voor o.a. het Turks, Perzisch, Amazigh en het Arabisch. Deze talen hebben uitgebreide terminologie voor verschillende psychische aandoeningen. Het is belangrijk te erkennen dat sommigen psychische klachten beschrijven in termen van lichamelijke pijn zoals rugpijn, buikpijn of hoofdpijn, maar dit betekent niet dat de juiste terminologie voor psychische aandoeningen in hun taal ontbreekt. Dit fenomeen kan eerder te maken hebben met culturele manieren van het uiten van pijn en ongemak of door het gebrek aan woordenschat van de individuele patiënt.

Dementie en ouderdom

Een andere bewering is dat “voor veel migranten dementie een onbekende ziekte is en dat zij dus niet snel met klachten of vragen hierover op het spreekuur komen”. Dit is niet waar. Dementie is vooral onder ouderen bekend en komt ook in het land van herkomst voor. Veel mensen herkennen dementie in de beginfase niet, ongeacht afkomst. De vragen of klachten zijn meestal gerelateerd aan andere problematiek waardoor dementie in een vroeg stadium wordt gemist.

Er wordt gesteld dat “oudere migranten kwetsbaarder zijn dan autochtone ouderen en dat dit zich vooral uit in een op jongere leeftijd ‘oud’ zijn, zoals dat veel migranten al vanaf 55 jaar ‘oud’ zijn”. Deze bewering is nergens op gebaseerd. Er zijn geen cijfers of studies hierover. Het is ook dysfunctioneel voor de zorg en houdt geen rekening met de vitaliteit van individuele patiënten.

Het Tamazight

Verder wordt er geschreven dat “bijna alle oudere Marokkaanse (Berber) vrouwen in Nederland analfabeet zijn, omdat het Berber geen geschreven taal is”. Dit is onjuist. Berber is een denigrerende en koloniale term voor personen uit Noord-Afrika omdat het refereert naar barbaren. Er bestaat een officiële term, namelijk Amazigh, wat letterlijk 'Vrije Mensen' betekent. De taal van de Amazigh is Tamazight. Tamazight is een geschreven taal in Tifinagh; alleen werd deze in Marokko nooit gedoceerd.

Misconcepties over cultuur en zorg

Verder wordt er gesteld dat “niet-westerse culturen vaak geen onderscheid maken tussen lichaam en geest”. Dit is onjuist en ongefundeerd. Niet-westerse culturen zoals de Arabische, Chinese, Turkse en Perzische hebben een zeer rijke geschiedenis, cultuur en leer over de geest en het lichaam. Een andere bewering is dat “in Marokko onderscheid wordt gemaakt tussen ziekten die ontstaan door natuurlijke oorzaken (verstoringen van de balans tussen warm en koud), bovennatuurlijke oorzaken (contacten met djinns, demonen die in een wereld parallel aan mensen wonen) of menselijke oorzaken (het boze oog, tovenarij of magie)”. Dit is naast feitelijk onjuist ook een belediging van de Marokkaanse gezondheidszorg en geneeskunde. De Marokkaanse medische praktijk maakt gebruik van moderne medische kennis en technologie, net als in andere landen. Verder beweert de website dat “een man geen seksueel contact mag hebben met een vrouw die bloedt, zelfs al is het maar een klein beetje”. Dit is onjuist. Seksueel contact is toegestaan. Vaginale penetratie is dat niet.

Weg vooruit

De website huisarts-migrant.nl geldt als belangrijke bron voor (toekomstige) zorgverleners. Het is daarom belangrijk dat zij vanaf hun vorming volledig geïnformeerd worden. Om inclusieve zorg te bevorderen is het voor zorgverleners cruciaal om bekend te zijn met de correcte terminologie en culturele competenties te ontwikkelen. Wanneer iemand, ongeacht identiteit en achtergrond, zich met een hulpvraag meldt, moet dit serieus worden genomen en klinisch redeneren moet centraal staan. Afkomst, cultuur, religie of andere eigenschappen mogen geen barrières vormen. Hoewel we in Nederland streven naar toegankelijke zorg en goede volksgezondheid, moet dit vrij van vooroordelen en discriminatie gebeuren. Helaas bevat de website meerdere onnauwkeurigheden en misvattingen die gecorrigeerd moeten worden voor het voorkomen van institutionele discriminatie. Institutionele discriminatie kan voorkomen worden door het bestrijden van misconcepties in informatie, lesmateriaal en medische richtlijnen. Daarom adviseren we regelmatige evaluaties en updates van materiaal door instituties, richtlijnontwikkelaars en onderzoekers. Het is zorgwekkend dat dit nog onvoldoende gebeurt en dat pas na media-aandacht rigoureuze aanpassingen worden gemaakt (zie links onderaan het bericht).

Nieuwsartikelen

Groet,

dr. Charifa Zemouri & Assia Nait Kassi, MSc.

Charifa Zemouri
Previous

Nothing about us without us
Next

Verslag van het vaccinatiedebat (4 april) in de Tweede Kamer